The Bear Cave is located in the Vayots Dzor region, 7 km from the village of Areni, in the area where another important object, the Areni Cave, is located. You can only get there on foot, 30 minutes from Noravank
Արջի քարանձավը գտնվում է Վայոց ձորի մարզում՝ Արենի գյուղից 7 կմ հեռավորության վրա, այն տարածքում, որտեղ գտնվում է մեկ այլ կարևոր օբյեկտ՝ Արենիի քարանձավը։ Այնտեղ կարող եք հասնել միայն ոտքով՝ Նորավանքից 30 րոպե հեռավորության վրա
The cave was discovered by hunters in 1978. Bear bones were found in one of the many rooms of the cave. It is said that the bear got lost after entering the cave and could not find the way out. It was the bones of the bear that gave it the name Bear Cave. The cave has dozens of large and small niches. There are difficult areas through which only a creeper can pass. It is very easy to get lost, so you should only go to the cave accompanied by a knowledgeable person. Bear Cave is under state control.
Քարանձավը որսորդները հայտնաբերել են 1978 թվականին։ Քարանձավի բազմաթիվ սենյակներից մեկում արջի ոսկորներ են հայտնաբերվել։ Ասում են, որ արջը քարանձավ մտնելուց հետո մոլորվել է ու չի կարողացել ելքը գտնել։ Հենց արջի ոսկորներն են նրան տվել Արջի քարանձավ անունը: Քարանձավն ունի տասնյակ մեծ ու փոքր խորշեր։ Կան դժվարին հատվածներ, որոնց միջով կարող է անցնել միայն սողունը։ Շատ հեշտ է մոլորվել, ուստի պետք է քարանձավ գնալ միայն բանիմաց մարդու ուղեկցությամբ։ Արջի քարանձավը պետական վերահսկողության տակ է.
1 Lee estos anuncios de los restaurantes y después contesta a las preguntas .
¿ En qué estación de metro está el restaurante peruano ?
¿ En qué restaurante podemos celebrar una reunión con nuestra familia o de negocios ?
¿ Qué tipo de comida ofrece el restaurante Vida natural ?
¿ Dónde podemos comer carne argentina ?
¿ Dónde podemos tomar tapas ?
¿ Dónde podemos comer pescado ?
¿ Qué restaurantes ofrecen aparcacoches ?
¿ Cuánto cuesta el menú en Casa Pepe ?
¿ Dónde podemos tomar pizza ?
¿ Qué restaurante tiene platos asturianos ?
1 Կարդացեք այս ռեստորանի գովազդները և պատասխանեք հարցերին:
Մետրոյի ո՞ր կայարանում է գտնվում պերուական ռեստորանը:
Ո՞ր ռեստորանում կարող ենք տոնել մեր ընտանիքի կամ բիզնեսի հետ:
Ինչպիսի՞ սնունդ է առաջարկում Vida Natural ռեստորանը:
Որտե՞ղ կարող ենք ուտել արգենտինական միս:
Որտե՞ղ կարող ենք տապաս ուտել:
Որտե՞ղ կարող ենք ձուկ ուտել:
Ո՞ր ռեստորաններն են առաջարկում կամերդիներ մեքենա կայանել:
Որքա՞ն արժե Casa Pepe-ի ճաշացանկը:
Որտե՞ղ կարող ենք պիցցա ուտել:
Ո՞ր ռեստորանն ունի աստուրական ճաշատեսակներ:
Se encuentra en San Francisco, 12 (detras hotel sol) Metro sol
Podemos reunirnos con nuestra familia o empresa en el restaurante El Padel
Restaurante Vegetariano Vida Natural Cocina vegetariana con productos orgánicos de la región
Puedes comer carne argentina en el restaurante Estancia Asador
Puedes tomar tapas en el restaurante El Padel
Puedes comer pescado en el restaurante la Alpujarra
La Estancia Asador, El Padel y la Alpujarra restaurantes ofrecen aparcacoches
10 euro cuesta el menú en Casa Pepe
Puedes comer pizza en el restaurante Vida natural
63/3
En mi ciudad , los platos más típicos es : …
Este plato está elaborado con estos ingredientes : …
1.Tolma El primero de ellos es la tolma armenia. Hay más de 50 tipos de este ingrediente del menú obligatorio de las mesas festivas armenias. Se prepara con materias primas tanto cárnicas como vegetales, rellenas y envueltas en hoja de parra, col u hoja de zanahoria. La mejor manera de probar tantos tipos de tolma como sea posible es participar en el Festival Tolma durante sus vacaciones de primavera en Armenia.
Դրանցից առաջինը հայկական տոլման է։ Հայկական տոնական սեղանների պարտադիր մենյուում այս բաղադրիչի ավելի քան 50 տեսակ կա։ Պատրաստվում է թե՛ մսային, թե՛ բուսական հումքով, լցոնած ու փաթաթված խաղողի տերևների, կաղամբի կամ գազարի տերևների մեջ։ Տոլմայի հնարավորինս շատ տեսակներ փորձելու լավագույն միջոցը Հայաստանում ձեր գարնանային արձակուրդների ընթացքում Տոլմայի փառատոնին մասնակցելն է:
2. Harissa Otro plato nacional es la harissa. Los granos de trigo y el pollo, el cordero o la ternera se hierven en agua y luego se revuelven con una paleta de madera hasta que se convierten en una pasta. El aceite derretido se vierte sobre él mientras se come. En la antigüedad se consideraba un alimento ritual y festivo. Lo preparaban para días solemnes (bodas, fiestas populares, etc.). Después de cocinar durante la noche en el horno, la mayoría de ellos se comieron el domingo por la mañana.
հարիսա Մեկ այլ ազգային ուտեստ հարիսան է։ Ցորենի հատիկներն ու հավի միսը, գառան կամ տավարի միսը եփում են ջրի մեջ, այնուհետև փայտե թիակով հարում են մինչև մածուկ դառնան։ Հալած ձեթը վրան լցնում են, երբ այն ուտում են։ Հնում այն համարվում էր ծիսական և տոնական սնունդ։ Այն պատրաստում էին հանդիսավոր օրերի համար (հարսանիքներ, ժողովրդական տոնախմբություններ և այլն)։ Ջեռոցում գիշերը եփելուց հետո նրանց մեծ մասը կերել են կիրակի առավոտյան։
64/4
3 Escribe el pronombre correcto ( me , te , le , nos , os , les ) .
A ellos les gusta la musica clasica.
A nosotros nos gusta salir de noche.
A su hermana le gusta la paella
Ami no me gustan los toros.
¿A ti te gusta el futbol?
¿A vosotros os gustan las gambas?
A Lusia no le gusta viajar.
Նրանք սիրում են դասական երաժշտություն։
Մենք սիրում ենք գիշերը դուրս գալ։
Նրա քույրը սիրում է պաելլա
Ես չեմ սիրում ցուլեր։
Ձեզ դուր է գալիս ֆուտբոլը:
Սիրու՞մ եք ծովախեցգետին:
Լուսիան չի սիրում ճանապարհորդել.
64/4
A Roza no le gustan los animales.
A ellos les gusta salir
A nosotros nos gusta ver la tele
A mi no me gusta el futbol
¿A ti te gusta el flan?
A Pepe no le gusta la fruta
¿A Vosotros os gusta nadar?
Ռոզան կենդանիներ չի սիրում։
նրանք սիրում են դուրս գալ
Մենք սիրում ենք հեռուստացույց դիտել
Ես չեմ սիրում ֆուտբոլ
Սիրու՞մ եք պուդինգ։
Պեպեն միրգ չի սիրում
Սիրու՞մ եք լողալ։
64/5
¡Baja la tele! Bajar
¡Come mas verdura! Comer
¡Abre la ventana de tu dormitorio! Abrir
¡Escribe una nota para tu profesor! Escribir
¡Escucha cuando te hablo! Escuchar
¡ Ayuda a tu hermana! Ayudar
¡Bebe mas leche! Beber
Իջեցրու հեռուստացույցը։ Գնա ներքեւ
Կերեք ավելի շատ բանջարեղեն: Ուտել
Բացեք ձեր ննջասենյակի պատուհանը: Բաց
Գրեք գրառում ձեր ուսուցչի համար: Գրել
Լսիր, երբ ես խոսում եմ քեզ հետ: Լսիր
Օգնիր քո քրոջը: Օգնություն
Խմեք ավելի շատ կաթ! Խմել
¿Qué desea para beber? -d Agua mineral .
¿Y de segundo?-b Una sopa de fideos , por favor .
¿Me deja la carta , por favor?-a Sí , ahora mismo . Un momento .
¿Y de postre? -c Un helado de vainilla .
¿Qué quiere el señor de primero? -f Pollo con patatas .
¿Desea algo más?-e No , muchas gracias .
Ինչ եք ուզում խմել? -դ Հանքային ջուր.
Եվ երկրորդը:-b Մի արիշտա ապուր, խնդրում եմ:
Խնդրում եմ, կարո՞ղ եմ նամակն ունենալ: Այո, հենց հիմա: Մեկ րոպե .
Իսկ դեսերտի՞ համար։ -գ Վանիլային պաղպաղակ:
Ի՞նչ է ուզում պարոն Առաջինը։ -f Կարտոֆիլով հավ.
Կցանկանայի՞ք որևէ այլ բան: — Ոչ, շատ շնորհակալ եմ:
ԼՈՌՈՒ ԱՅՑԵԼՈՒՆԵՐԻ ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ-LORI VISITOR INFORMATION CENTER
2018թ-ից Վանաձորում, հենց քաղաքի սրտում, Հայքի Հրապարակում գործում է Լոռու այցելուների տեղեկատվական կենտրոնը՝ հիմնված ՄԱԿ Զարգացման Ծրագրի կողմից: Կենտրոնը իր այցելուներին օգնում է գտնել կացարաններ, գտնել համապատասխան տրանսպորտ, կազմակերպում է քաղաքային տուրեր, այցելություններ Վանաձորի վարպետներին, կազմակերպում տարբեր ոլորտի վարպետաց դասեր զբոսաշրջիկների համար,: Ի լրումն քաղաքային տուրերի, իրականացվում են նաև Սովետական Կիրովականի տեսարժան վայրերով և լքված գործարաններով տուր։ Լոռու այցելուների տեղեկատվական կենտրոնը լինելով առաջինը Վանաձորում քաղաքային տուրի կազմակերպման հարցում, առաջինն է նաև <<Սովետական տուրի>> հարցում։ Այս տուրերը 2019 թ-ին շատ մեծ հետաքրքրություն առաջացրեցին ինչպես հայ այնպես էլ օրարերկրացի զբոսաշրջիկների կողմից:
ՀԵՆՐԻԿ ԻԳԻԹՅԱՆԻ ԱՆՎԱՆ ԳԵՂԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԿԵՆՏՐՈՆ
Վանաձորում գործում է <<Հենրիկ Իգիթյանի անվան գեղագիտության ազգային կենտրոնը>>, որտեղ երեխաները սովորում են կարպետագործություն, գոբելեն, Ասեղնագործություն, նկարչություն, Տիկնիկագործություն, … Գեղագիտական ազգային կենտրոնը հասցրել է լինել Լոռու մարզի հայ և օտարերկրա այցելուների սիրելի վայրերից մեկը, որտեղ ներկայացված է հայկական արվեստի նունիսկ ամենափոքրիկ տարրը,հայկական շունչն ու ոգին: ԿԵՐՊԱՐՎԵՍՏԻ ԹԱՆԳԱՐԱՆ 1974թ.-ի հունիսի 8-ին Կիրովականում բացվեց Հայաստանի ազգային պետական պատկերասրահի Կիրովականի մասնաճյուղը: Վանաձորի կերպարվեստի թանգարանը Լոռու մարզի կարևորագույն մշակութային օջախներից է: Ցուցադրության ընդհանուր տարածքը 1500քմ է, այն ներառում է 2000 ցուցանմուշ: Թանգարանը ներկայացնում է և դասական, և ժամանակակից հայ կերպարվեստը:
Վանաձորն ունի տաղանդավոր լոռեցի վարպետներ, ովքեր մեծ սիրով հյուրընկալում են զբոսաշրջիկներին իրենք արվեստանոցում, ծանոթացնում իրենց արվեստի/արհեստի հետ, նաև կազմակերպում են վարպետաց դասեր:
ՌՈՔ ԽՄԲԵՐ Չմոռանանք նաև երիտասարդների կողմից շատ սիրելի ռոք խմբերի մասին,որոնք կազմավորվել են հենց Վանաձորում, ճանաչում են ձեռք բերել ողջ Հայաստանում: Վանաձորում հաճախ կազմակերպվում են ռոք համերգներ և Հայաստանի տարբեր մարզերից երիտասարդները այցելում են Վանաձոր: Որդան Կարմիր,Լավ էլի, Ան Գորդոնախ, Lousnelius , Clocker:
ԱՐԿԱԾԱՅԻՆ ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ
Արկածային տուրիզմը ենթադրում է որևէ ուսումնասիրություն և իրական (կամ հավանական) ռիսկեր պարունակող ճամփորդություն: Արկածային տուրիստները կարող են ձգտել հաղթահարելու լարված և դժվար իրավիճակներ, որոնք առաջանում են նրանց՝ հարմարավետության գոտին լքելու արդյունքում: Սա կարող է տեղի ունենալ մշակութային շոկ (ցնցություն) ապրելու կամ կոնկրետ գործողությունների հետևանքով, որոնք պահանջում են զգալի ջանքեր և ներկայացնում են ֆիզիկական վտանգ կամ ռիսկի որոշակի աստիճան ունեն:
ԼԵՌՆԱԳՆԱՑՈՒԹՅՈՒՆ — Լոռին լեռնագնացության համար իդեալական վայր է: Բազմաթիվ տուրօպերատորներ կազմակերպում են խմբային արշավներ հենց այս լեռները, որոնք գտնվում են Լոռու մարզում՝ Լալվար լեռը՝ Վիրահայոց լեռնաշղթայի ամենաբարձր գագաթը (2,552 մ.); Ձիթանից լեռը, որը երբեմն Մայմեխ են անվանում (2,534 մ.) Աչքասար լեռը (3,196 մ.): Բազումթառ լեռ / Լոռու մարզ: Բարձրությունը 2796 մ է: Լանջերի մի մասը անտաոապատ է։ Լեռան ստորոտում նշմարվում են հին բնակավայրի հետքեր։ Այստեղ կա մի անցք, որը խորանում է լեռան մեջ, այն ժամանակին կոչել են Որմակա դուռ։ Ոմանք ենթադրամ են, որ հին անունը Որմակ է եղել: Թեժ Լեռը Փամբակի լեռնաշղթայի ամենաբարձր կետը։ Բարձրություն 3101 մ։ Վուլկան լեռը Փամբակի լեռնաշղթայի անանուն գագաթներից է՝ 2800 մ բարձրությամբ: Քարտեզների վրա այս լեռան անունը նշված չէ: Լեռը պարզ երևում է Ֆիոլետովո գյուղից: Տեղի մոլոկանները լեռանը Վուլկան են անվանում:
ՀԵԾԱՆՎԱՅԻՆ ՏՈՒՐԻԶՄԸ նույպես կարող է լինել շատ ակտիվ, <<Բու>> լեռնահեծանվային պարկը,ակտիվ գործունեություն է ծավալում Լոռու մարզում: Հեծանվային պարկը Հայաստանում նորույթ է, քանի որ Հայաստանում չունենք լեռնահեծանվային գծանշված երթուղիներ: Պարկը գտնվում է Վանաձոր քաղաքի Փամբակ լեռնաանտառային գոտում: Սկզբի համար փորձնական կառուցվել է երկու կիլոմետրանոց երթուղու մի մասը, որը միջին բարդության է և նախատեսված է դաունհիլ սպորտաձևի համար: Այն, ի տարբերություն մյուս տեսակների ավելի տեխնիկական է և էքստրեմալ: Լեռնահեծանվային պարկ ստեղծելու նախաձեռնությունը իրագործվեց 2016թ. օգոստոսի վերջին “Էկոլաբ” հիմնադրամում:
ԺԱՅՌԱՄԱԳԼՑՈՒՄ/ԱՐՀԵՍՏԱԿԱՆ ՊԱՏ-Ստեփանավան քաղաքում գործում է <<ԼՈՌԷ>> Ակտիվ Հանգիստի կենտրոնը , որը կազմակերպում է քայլարշավներ, էքսկուրսիաներ,կինոդիտումներ,էքստրիմ պարկ,ժայռամագլցման արհեստական պատ, զիպլայն,խարույկ, գիշերակաց:
ՔԱՅԼԱՐՇԱՎԱՅԻՆ ԱՐԱՀԵՏՆԵՐ-Լոռիում կառուցվել է 47.2 կմ երկարությամբ քայլուղին, որը ձգվում է Նեղոցից Ծաղկաշատ և Հաղպատ, Ակներից Սանահին, Օձուն, Հոռոմայր և Քոբայր: Վերջերս քայլուղին գնահատեց նաև քայլուղիների միջազգային փորձագետ՝ Հանս Քեյֆերը, ով ժամանել էր Լոռի ծանոթանալու կատարված աշխատանքներին: Հիշեցնենք, որ նախագիծն իրականացվում է Ռուսաստանի Դաշնության կողմից ֆինանսավորվող և ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի կողմից իրականացվող Ինտեգրված Գյուղական Զբոսաշրջության Զարգացում ծրագրի և Հայ լեռնագնացների միության հետ համատեղ:
ՌԱՖՏԻՆԳ-Լոռու մարզի Դեբեդ և Ձորագետ գետերը դարձել են ակտիվ հանգիստ նախընտրող մարդկանց սիրելի վայրը: Գեղեցիկ կիրճերով հոսող այս արագընթաց գետերը կատարյալ միջավայր են ռաֆթինգի համար: Ռաֆտինգն աշխարհում արկածային զբոսաշրջության ամենատարածված ձևերից մեկն է: Վրաստանում արդեն 15 տարի է զբաղվում են ռաֆտինգով,իսկ Հայաստանում 2017 թ-ից: Լոռու մարզում ռաֆտինգով զբաղվում են 2 կազմակերպություններ՝ Rafting in Armenia և Rafting.am in Armenia: Rafting in Armenia-յի հետ ռաֆտելու ընթացքում մասնակիցները հնարավություն ունեն ցատկելու Թումանյանի պատմական կամրջից, զբաղվել սլայդինգով,կազմակերպել թիմային խաղեր
ԱՌՈՂՋԱՐԱՆԱՅԻՆ ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐՈՒԺԸ
Լոռու մարզը նպաստավոր տարածաշրջան է առողջարանային զբոսաշրջության կազմկերպման համար: Լոռու մարզն ունի բնական և մարդածին ռեկրեացիոն բազմաթիվ ռեսուրսներ:
ՎԱՆԱՁՈՐ-ԱՐՄԵՆԻԱ ԱՌՈՂՋԱՐԱՆ
Վանաձորը հայտնի է իր վերականգնողական առողջավայրերով, որտեղ բուժում են սիրտ-անոթային համակարգի, ստամոքս-աղիքային տրակտի, հենաշարժական ապարատի քրոնիկական հիվանդությունները:
ARMBEE HONEY FARM․ ԱԼԱՎԵՐԴՈՒ ՄԵՂՎԱԲՈՒԺՈՒԹՅԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ Վիգեն Մնացականյանի մեղվաբուծարանն իր տեսակով առանձնահատուկ է Ալավերդիում ու տարածաշրջանում։ Մեղվաբուծարանի տարածքում մեղուների տնակներից բացի մեծ տնակներ էլ կան։ Դրանք ապիտնակներ են, որոնցում նույնպես մեղվաընտանիքներ են ապրում, բայց արդեն հատուկ մահճակալների մեջ տեղադրված արկղերում։ Իսկ մահճակալներն այն մարդկանց համար են նախատեսված, ովքեր այստեղ են գալիս՝ մեղվաբուժության կամ որ նույնն է՝ ապիթերապիայի նպատակով։
POTTERY HOUSE ARMENIA
կավաբուժության կենտրոնը գտնվում է Սանահին վանական համալիրի մոտ: Կենտրոնում բացի Կավաթերապիայից, այն արտթերապիայի մեթոդ է, որն աշխատում է մարդու հուզական, զգացական փորձի հետ, որտեղ կավի հետ փոխազդեցությունն օգտագործվում է թերապևտիկ նպատակով, կատարվում են նաև տարբեր տեսակի բուժիչ մերսումներ: Տաք քարերով մերսում-Իրականացվում է հրաբխային ծագում ունեցող բազալտե քարերով, որոնք երկար ժամանակ պահպանում են տաքությունն ու փոխանցում են այն մարմնին: Քարերի հաճելի ջերմությունն ու վարպետի հմուտ ձեռքերը կօգնեն որ թոթափեք լարվածությունը, ձերբազատվեք սթրեսից և ընկղմվեք հանգստի ու հաճույքի աշխարհ: Խոտաբույսերի տաք պարկերով մերսումը — կիրառվել է բժշկության մեջ դեռ վաղ ժամանակներից: Դա հանգստացնող, առողջարար մերսում է, որը նպաստում է դեղաբույսերի օգտակար բաղադրիչների ներթափանցմանն օրգանիզմ և դրանց բուժիչ ազդեցության բարձրացմանը:
ԷԿՈԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅԱՆ
Վերջին տարիներին Լոռու մարզում նկատվում է էկոտուրիզմի և բնության հետ կապված զբոսաշրջության պահանջարկի կտրուկ աճ: Էկոլոգիական զբոսաշրջությունը (էկոտուրիզմ, էկոզբոսաշրջություն), բնության, նրա բաղադրիչների և պատմամշակութային հուշարձանների ճանաչողության նպատակով կազմակերպվող զբոսաշրջություն։ Էկոզբոսաշրջության խնդիրներն են բնական և մշակութային ժառանգության պահպանության օժանդակումը, ազգաբնակչության էկոլոգիական կրթության և իրազեկության բարձրացումը։ էկոզբոսաշրջությունը զբոսաշրջության առավել արագ զարգացող ճյուղերից է, չի նախատեսում հարմարավետ հյուրանոցներ և բարձրակարգ սպասարկման ծառայություններ իրականացվում է ավտոմեքենայով, հետիոտն, ձիով, վրանային և այլ միջոցներով։
Լոռու մարզում էկոզբոսաշրջության զարգացման համար ստեղծվել են ՝
Լոռու մարզում գործող վրանային,ճամբարային հանգստի ակտիվ զբոսաշրջային կառույցներից մի քանիսը:
«ՏՈՒԿ»
ճամբարային բազան նախատեսված է ակտիվ հանգիստ նախընտրողների համար: «ՏՈՒԿ»-ը իրենից ներկայացնում է ՀԿ կենտրոնի կողմից ստեղծված ճամբարային բազա, այն մատուցում է տուրիզմի հետ կապված բազմաբնույթ ծառայություններ: Տուրիստական բազան գտնվում է Լոռու մարզի Դսեղ գյուղի կենտրոնական մասում։ Իզուր չէ ընտրվել Դսեղ գյուղը, քանի որ այն յուրօրինակ գյուղ է և տարեց տարի ավելանում է այս գյուղ այցելողների և զբոսաշրջիկների քանակը:
ԿԱՆՉԱՔԱՐ ՔԵՄՓԶՈՆԸ
տուրիստական համալիրը գտնվում է Ալավերդի համայնքի Հաղպատ գյուղում: Այն նախատեսված է քեմփինգի, ակտիվ հանգստի և բնության սիրահարների համար: Տարածքը ապահովված է մշտական ջրով և սննդի պատրաստման համար անհրաժեշտ բոլոր պարագաներով: Տուրիստական համալիրը ամբողջությամբ շրջապատված է ցանկապատով, առկա է գիշերային լուսավորություն: Զբոսաշրջիկները հնարավորություն ունեն օգտվել սանհանգույցից և տաք ցնցուղից: Տարածքի մոտակայքում են գտնվում Հաղպատի և Սանահինի վանական համալիրները, Կայանբերդը, Դեբեդ և Շերեք գետերը:
Տավուշի մարզ
Տավուշի մարզը հարուստ է պատմամշակութային կոթողներով, որոնց շարքին են դասվում ամրոցները և բերդերը (Տավուշ, Մանթաշ, Բուդուր, Գավարզին, Գագա, Բերդաքար, Ուզունթալայի դիտաշտարակ ամրոցաձև շենք, Թանիկ, Աղջկաբերդ, Աշոտ Երկաթի բերդ, Կայան, Բերդավան), եկեղեցիները և վանքերը (Հաղարծին, Առաքելոց, Դեղձնուտ, Սամսոն, Սրվեղ, Կիրանց, Մակարավանք, Ջուխտակ վանք, Մաթոսավանք, Գոշավանք, Մորու ձոր կամ Ծռվզ վանք, Շխմուրադի վանք, Վարագավանք, Կապտավանք, Աղավնավանք, Խորանաշատ վանական համալիր), խաչքարերը և մահարձանները (Կիրանց, Բերքաբեր, Գանձաքար, Գոշ, Հաղարծին, Քնած խաչքարեր` Բերդում, Մխիթար Գոշի մահարձան), քարավանատները (Առաքելոց գյուղատեղի), կամուրջները (Սալահ, Սրանոց), արհեստները (գորգագործություն, ասեղնագործություն, ժանեկագործություն, փայտամշակություն, քարագործություն, քանդակագործություն, գինեգործություն), հնավայրերը (Հովք), խոհանոցը (հոնասպաս, դդմաքաշովի, ուրցի խորոված, կոնչոլ, լոբիով սպաս, փթռուկ, մոխոխ, գառան արյուն, գառան խաշլամա, խաշիլ, խաթխաշ, ճմբուռ և այլն)։ Մարզի զբոսաշրջային առաջարկները ներկայանում են էկոլոգիական երթուղիների, լեռնահեծանվային երթուղիների (Դիլիջանի տարածաշրջան), քայլարշավային արահետների (Դիլիջանի, Բերդի, Իջևանի տարածաշրջաններ) և Տրանսկովկասյան արահետի (հիմնականում Դիլիջան ազգային պարկի տարածք), ձիարշավների (հիմնականում Իջևանի տարածաշրջան) տեսքով։ Յուրահատուկ զբոսաշրջային առաջարկներ են Աչաջուր գյուղում նորաբաց գինու բակը և տարբեր բնակավայրերում տեղացի բնակիչների կողմից արտադրվող տարատեսակ հուշանվերները։ Տավուշի մարզում կազմակերպվում են նաև փառատոներ։ Հաղարծին վանական համալիրը, բացի պասիվ-ճանաչողական, կրոնական զբոսաշրջությունից, առաջարկում է նաև ակտիվ-ճանաչողական զբոսաշրջություն՝ «Ապրիր ինչպես վանական» զբոսաշրջային արտադրանքի տեսքով։ Մարզին բնորոշ զբոսաշրջային յուրահատուկ ռեսուրս է համարվում հուշաղբյուրների կառուցման մշակույթը (Նոյեմբերյանի և Բերդի տարածաշրջաններ), որտեղ (հուշաղբյուրներում) ցանկացած ոք կարող է կազմակերպել իր ընտանիքի և ընկերների մեկօրյա հանգիստը (անվճար) ։
Տավուշի մարզի եկեղեցիներից ու վանական համալիրներից են Աղավնավանքը, Ջուխտակ վանքը, Մաթոսավանքը, Սամսոնավանքը, Մակարավանքը, Գոշավանքը, Սուրբ Սարգիս վանքը, Կիրանց վանքը, Հաղարծնի վանքը, Նոր Վարագավանքը և այլն:
Տավուշի մարզի զբոսաշրջային ներուժի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ մարզում, որպես զբոսաշրջության առանցքային տեսակներ, կարող են դիտարկվել հետևալ տեսակները (իրենց ճյուղային տարատեսակներով)՝
Առողջարանային/ռեկրեացիոն
Էկոլոգիական
Կրթական
Էքստրեմալ/արկածային
Ագրո-/գյուղական
Մշակութային (նյութական, ոչ նյութական, կրոնական, իրադարձային)։
Լեռնագրություն Տավուշի մարզի արևմտյան հատվածով է ձգվում Գուգարաց լեռները, հս․ հատվածով է ձգվում Պապաքարի լեռնրը,հվ, տարածվում է Ոսկեպարի լեռները, հվ․ գտնվում Մթնասարի լեռները, Իջևանի լեռները, արևելյան հատվածով ձգվում է Վարագի լեռները, Կենաց լեռները, Տավուշի լեռները Խնձորուտի լեռները, այս լեռներից էլ հարավ տարածվում է Միափորի լեռները, որի ամենաբարձր կետը Միափորն է։ Ջրագրություն Տավուշի մարզում է հոսում Կուր գետի գլխավոր վտակներից Աղստևը։ Աղստև գետի գլխավոր վտակներն են Ոսկեպարը, Վարագա ջուրը, ԳԵտիկը,Տավուշ գետը,խնձորուտը։ Տավուշ գետի վրա ձևավորվում է Տավուշի ջրամբար։ Աղստև գետի վրա ձևավորվում է Աղստաֆայի ջրամբար ։ Տավուշի մարզում է գտնվում Դեբեդ գետից սկիզբ առնող գլխավոր վտակը՝ Մարց գետը։ Տավուշի մարզի խոշոր քաղաքներն են համարվում Դիլիջան, Նոյեմբերյան, Բերդ, Այրում։ Խոշոր քաղաքներից բնակչության թվով ամենամեծը Իջևանն է։
ՀԱՅԿԱՁՈՐԻ Ս. ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉ ԵԿԵՂԵՑԻ («Կարմիրվանք» եկեղեցի)
Գտնվում է Հայկաձոր գյուղի արևմտյան եզրին, Ախուրյան գետի ձախ ափին: Ըստ հարավային ճակատի շինարարական արձանագրության` եկեղեցու կառուցման նախաձեռնողը եղել է Հոռոմոս վանքի առաջնորդ Սարգիս եպիսկոպոսը: Կառուցել է Սամեհա նճարտարապետը 980-985 թթ. : Գմբեթավոր սրահների տիպի շինություն է: Արևելյան, հյուսիսային և հարավային ճակատներին կան երկուական եռանկյունաձև խորշեր («հայկական խորշեր»): Կառուցված է կարմրավու նտուֆի սրբատաշ քարերով և կրաշաղախով: Հարդարանքը զուսպ է, որն ընդգծում է հուշարձանի վեհությունը: Ուշագրավ են մուտքի կամարաձև բարավորի գալարուն զարդագծերը: Գմբեթի վրա պահպանվել են որմնանկարներ: Վերակառուցվել է XIII դ. սկզբներին. վերականգնվել են գմբեթը, ճակատների երեսապատերը, տանիքի սալաքարերը:
Եկեղեցուց արևելք տարածվում է հին գերեզմանատունը, որտեղ պահպանվել են XIII դ. Քանդակազարդ խաչքարեր:
Սև բերդ
Սև բերդ (ամրոց) գտնվում է Շիրակի մարզի Գյումրի քաղաքի տարածքում։ 1834 թվականին կառուցված ամրոց է։ Անիի ստորգետնյա կառույցների նման, Սև բերդի համար նույնպես ստորգետնյա ուղիներ են կառուցել, և բերդից ճանապարհներ են եղել դեպի ներկայիս Մայր Հայաստան հուշարձանը և Կարմիր բերդը։ Ընդգրկված է Գյումրիի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում:
Բերդի կառուցման անհրաժեշտությունը ծագել է ռուս-պարսկական երկրորդ պատերազմի ավարտից հետո։ Թուրքիայի դեմ հնարավոր պատերազմը հաշվի առնելով՝ ռուսները սկսեցին հատուկ ուշադրություն դարձնել Գյումրու ամրացմանը։ 1828 թվականին Թիֆլիսի զինվորական նահանգապետը Անդրկովկասում գլխավոր հրամանատար Իվան Դիբիչին նամակ էր հղել, որում ասվում էր. «Թուրքերի դեմ հնարավոր պատերազմի դեպքում անհրաժեշտ կլինի Գյումրիում կառուցել բերդ և այն խիստ ամրացնել, որպես կարևորագույն ռազմական հենակետ»։
Սև բերդն ի սկզբանե եղել է Ալեքսանդրապոլի պաշտպանական կառույց և ծառայել է որպես զինվորական բանտ։ Միայն 1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական Բալկանյան պատերազմից հետո, երբ ռուսները գրավեցին Ղարսը, Ղարսի բերդը դարձավ առաջնակարգ պաշտպանական բերդ, իսկ Ալեքսանդրապոլի բերդը դարձավ հրետանու պահեստարան։ Բացի հիմնական բերդից, կառուցվել է նաև առանձնացված պաշտպանական կառույցներ՝ հիմնական կառույցից հեռու՝ նախամատույցների վրա՝ թշնամու առաջին հարձակումը կասեցնելու նպատակով։
Երերույքի տաճարը
Երերույքի տաճարը հիմնվել է վաղ քրիստոնեական շրջանում՝ 4-5-րդ դարերում: Ըստ որոշ տեղեկությունների տաճարը կառուցվել է հեթանոսական մեհյանի ավերակների վրա: Այն գտնվում է Շիրակի մարզի Ախուրյան գետի ձախ ափին՝ Անիպեմզա գյուղում: Անի մայրաքաղաքից գտնվում է 5կմ հեռավորության վրա: Երերույքի տաճարն իր ճարտարապետական, կառուցողական հորինվածքով իրապես եզակի կառույց է Հայաստանում:
Երերույքի տաճարն արժանացել է բազմաթիվ հայ և օտարազգի մասնագետների ուշադրությանը՝ հնագետների, ճարտարապետների, պատմաբանների: Չնայած այնտեղ կատարված պեղումներին և ուսումնասիրություններին, տաճարը շարունակում է մնալ առեղծվածային և մինչև վերջ չբացահայտված՝ նույնիսկ անվան ծագման հարցում: Մեզ հայտնի է անվան բացատրության երեք վարկած: Մի դեպքում ասում են, որ տաճարն իր անունը ստացել է Շիրակ գավառի հին գյուղերից մեկի՝ Երերուաց գյուղի անունով:
Հայագետ Ն. Մառն իր աշխատություններից մեկում նշում է, որ տվյալ վայրում եղել են վայրի այծեր, և մատաղ անելու հեթանոսական ավանդույթի պատճառով տաճարն անունը ստացել է «երե»՝ որս բառից: Անվան մյուս բացատրությունը հետևում է տաճարի ճարտարապետությունից: Այն ունեցել է վեց հսկա սյուներ, որոնց հորինվածքի պատճառով՝ հեռավորության վրա թվացել է, թե տաճարը երերվում է՝ տատանվում է: Եվ այդ պատճառով տաճարն անվանել են Երերույք: Նույնիսկ անվան հետ կապված տարբեր վարկածներն են փաստում տաճարի եզակի, ամբողջովին չբացահայտված լինելու մասին։
.Հառիճավանք
Հառիճավանք (նախկինում նաև՝ Ղփչաղավանք), միջնադարյան եկեղեցական համալիր Հայաստանում: Այն հնագույն միջնադարյան հայկական վանքերից է։ Արագած լեռան արևմտյան ստորոտին՝ ժայռոտ հրվանդանի վրա է գտնվում Հառիճավանքը: Ամենահին շինությունը 7-րդ դարում կառուցված Ս. Գրիգոր եկեղեցին է։ Նրան կից կան 13-րդ դարում կառուցված երկհարկանի աղոթարաններ։ Վանքի գլխավոր եկեղեցին կառուցվել է Զաքարե և Իվանե եղբայրների հրամանով 1201 թվականին, այն խաչաձև գմբեթավոր մեծաչափ կառույց է: Հառիճավանքը հայկական ճարտարապետական արվեստի շատ յուրօրինակ նմուշ է: Հետաքրքրականն այն է, որ վանքը կառուցելիս օգտագործել են տարբեր երանգների մեծ քարեր: Արդյունքում վանքի պատերը ստացել են անսովոր գեղեցիկ տեսք: Այս հուշարձանը միջնադարյան ճարտարապետության հրաշքներից է՝ պարուրված նուրբ զարդաքանդակներով։ Շինությունը վեհաշուք է իր պարզությամբ, կառուցման կատարելությամբ։ Վանքը եղել է նաև գիտության կենտրոն։ Այնտեղ գործող հայտնի դպրոցում 1887-1889 թթ սովորել է Ավետիք Իսահակյանը։
Փառանձեմ թագուհին պատմության ողջ ընթացքում գրավում է իր պարկեշտությամբ և գեղեցկությամբ։ Նա առաքինի կերպար է։ Իր հմայքով նա գրավում էր բոլորի ուշադրությունը։ Սակայն իր գեղեցկությունը գայթակղություն է դառնում, որն էլ մեղքի պատճառ է հանդիսանում։ Դրա հետ մեկտեղ նա հավատարիմ կին էր իր ամուսնու համար։ Ճիշտ է նա ամուսնացավ Արշակ թագավորի հետ, բայց այդպես էլ չկարողացավ սիրել և ընդունել այնպես, ինչպես սիրում էր իր ամուսնուն։ Փառանձեմ թագուհու կերպարը ունի իր բացասական կողմերը ևս․ նա չարանալով մեղք գործեց՝ իրեն հանցակից դարձնելով երեցին։ Սակայն պատմության վերջում Փառանձեմ թագուհին ներկայանում է իր ողջ վեհությամբ։ Երբ Հայրենիքը վտանգված էր, նա քաջությամբ կարողանում է պաշտպանել իր Հայրենիքը և ժողովրդին։ Նա ունենում է ողբերգական մահ , իր ժողովրդի հուշերի մեջ մնալով, որպես պարկեշտ և գեղեցիկ թագուհի։
Когда-то мы жили в горах. Эти горы косматыми псами лежали у ног. Эти горы давно уже стали ручными, таская беспокойную кладь наших жилищ, наших войн, наших песен. Наши костры опалили им шерсть. Когда-то мы жили в горах. Тучи овец покрывали цветущие склоны. Ручьи — стремительные, пенистые, белые, как нож и ярость, — огибали тяжелые, мокрые валуны. Солнце плавилось на крепких армянских затылках. В кустах блуждали тени, пугая осторожных. Шли годы, взвалив на плечи тяжесть расплавленного солнца, обмахиваясь местными журналами, замедляя шаги, чтобы купить эскимо. Шли годы… Когда-то мы жили в горах. Теперь мы населяем кооперативы… Вчера позвонил мой дядя Арменак: — Приходи ко мне на день рождения. Я родился — завтра. Не придешь — обижусь и ударю… К моему приходу гости были в сборе. — Четыре года тебя не видел, — обрадовался дядя Арменак, — прямо соскучился! — Одиннадцать лет тебя не видел, — подхватил дядя Ашот, — ужасно соскучился! — Первый раз тебя вижу, — шагнул ко мне дядя Хорен, — безумно соскучился. Тут все зарыдали, а я пошел на кухню. Мне хотелось обнять тетушку Сирануш. Тридцать лет назад Арменак похитил ее из дома старого Беглара. Вот как было дело. Арменак подъехал к дому Терматеузовых на рыжем скакуне. Там он прислонил скакуна к забору и воскликнул: — Беглар Фомич! У меня есть дело к тебе! Был звонкий июньский полдень. Беглар Фомич вышел на крыльцо и гневно спросил: — Не собираешься ли ты похитить мою единственную дочь? — Я не против, — согласился дядя. — Кто ее тебе рекомендовал? — Саркис рекомендовал. — И ты решил ее украсть? Дядя кивнул. — Твердо решил? — Твердо. Старик хлопнул в ладоши. Немедленно появилась Сирануш Бегларовна Терматеузова. Она подняла лицо, и в мире сразу же утвердилось ненастье ее темных глаз. Неудержимо хлынул ливень ее волос. Побежденное солнце отступило в заросли ежевики. — Желаю вам счастья, — произнес Беглар, — не задерживайтесь. Погоню вышлю минут через сорок.
Мои сыновья как раз вернутся из бани. Думаю, они захотят тебя убить. — Естественно, — кивнул Арменак. Он шагнул к забору. Но тут выяснилось, что скакун околел. — Ничего, — сказал Беглар Фомич, — я дам тебе мой велосипед. Арменак посадил заплаканную Сирануш на раму дорожного велосипеда. Затем сказал, обращаясь к Беглару: — Хотелось бы, отец, чтобы погоня выглядела нормально. Пусть наденут чистые рубахи. Знаю я твоих сыновей. Не пришлось бы краснеть за этих ребят. — Езжай и не беспокойся, — заверил старик, — погоню я организую. — Мы ждем их в шашлычной на горе. Арменак и Сирануш растворились в облаке пыли. Через полчаса они сидели в шашлычной. Еще через полчаса распахнулись двери и ворвались братья Терматеузовы. Они были в темных костюмах и чистых сорочках. Косматые папахи дымились на их беспутных головах. От бешеных криков на стенах возникали подпалины. — О, шакал! — крикнул старший, Арам. — Ты похитил нашу единственную сестру! Ты умрешь! Эй, кто там поближе, убейте его! — Пгоклятье, — грассируя сказал младший, Леван, — извините меня. Я оставил наше гужье в багажнике такси.
— Хорошо, что я записал номер машины, — успокоил средний, Гиго. — Но мы любим друг друга! — воскликнула Сирануш. — Вот как? — удивился Арам. — Это меняет дело. — Тем более что ружье мы потеряли, — добавил Гиго. — Можно и пгидушить, — сказал Леван. — Лучше выпьем, — миролюбиво предложил Арменак… С тех пор они не разлучались… Я обнял тетушку и спросил: — Как здоровье? — Хвораю, — ответила тетушка Сирануш. — Надо бы в поликлинику заглянуть. — Ты загляни в собственный паспорт, — отозвался грубиян Арменак. И добавил: — Там все написано… Между тем гости уселись за стол. В центре мерцало хоккейное поле студня. Алою розой цвела ветчина. Замысловатый узор винегрета опровергал геометрическую простоту сыров и масел. Напластования колбас внушали мысль об их зловещей предыстории. Доспехи селедок тускло отражали лучи немецких бра. Дядя Хорен поднял бокал. Все затихли. — Я рад, что мы вместе, — сказал он, — это прекрасно! Армянам давно уже пора сплотиться. Конечно, все народы равны. И белые, и желтые, и краснокожие… И эти… Как их? Ну? Помесь белого с негром? — Мулы, мулы, — подсказал грамотей Ашот. — Да, и мулы, — продолжал Хорен, — и мулы. И все-таки армяне — особый народ! Если мы сплотимся, все будут уважать нас, даже грузины. Так выпьем же за нашу родину! За наши горы!.. Дядя Хорен прожил трудную жизнь. До войны он где-то заведовал снабжением. Потом обнаружилась растрата — миллион. Суд продолжался месяц. — Вы приговорены, — торжественно огласил судья, — к исключительной мере наказания — расстрелу! — Вай! — закричал дядя Хорен и упал на пол. — Извините, — улыбнулся судья, — я пошутил. Десять суток условно… Старея, дядя Хорен любил рассказывать, как он пострадал в тяжелые годы ежовщины… За столом было шумно. Винные пятна уподобляли скатерть географической карте. Оползни тарелок грозили катастрофой. В дрожащих руинах студня белели окурки. Дядя Ашот поднял бокал и воскликнул: — Выпьем за нашего отца! Помните, какой это был мудрый человек?! Помните, как он бил нас вожжами?! Вдруг дядя Арменак хлопнул себя по животу. Затем он лягнул ногой полированный сервант. Начались танцы! Дядя Хорен повернулся ко мне и сказал: — Мало водки. Ты самый юный. Иди в гастроном. — А далеко? — спрашиваю. — Туда — два квартала и обратно — примерно столько же. Я вышел на улицу, оставляя за спиной раскаты хорового пения и танцевальный гул. Ощущение было такое, словно двести человек разом примеряют галоши… Через пятнадцать минут я вернулся. К дядиному жилищу съезжались пожарные машины. На балконах стояли любопытные. Из окон четвертого этажа шел дым, растворяясь в голубом пространстве неба. Распахнулась парадная дверь. Милиционеры вывели под руки дядю Арменака. Заметив меня, дядя оживился. — Армянам давно пора сплотиться! — воскликнул дядя. И шагнул в мою сторону. Но милиционеры крепко держали его. Они вели моего дядю к автомобилю с решетками на окнах. Дверца захлопнулась. Машина скрылась за поворотом… Тетушка Сирануш рассказала мне, что произошло. Оказывается, дядя предложил развести костер и зажарить шашлык. — Ты изгадишь паркет, — остановила его Сирануш. — У меня есть в портфеле немного кровельного железа, — сказал дядя Хорен. — Неси его сюда, — приказал мой дядя, оглядывая финский гарнитур… Когда-то мы жили в горах. Они бродили табунами вдоль южных границ России. Мы приучили их к неволе, к ярму. Мы не разлюбили их. Но эта любовь осталась только в песнях. Когда-то мы были чернее. Целыми днями валялись мы на берегу Севана. А завидев красивую девушку, писали щепкой на животе слова любви. Когда-то мы скакали верхом. А сейчас плещемся в троллейбусных заводях. И спим на ходу. Когда-то мы спускались в погреб. А сейчас бежим в гастроном. Мы предпочли горам — крутые склоны новостроек. Мы обижаем жен и разводим костры на паркете. НО КОГДА-ТО МЫ ЖИЛИ В ГОРАХ!
Բարև Ձեզ, ես Գոհար Սիմոնյանն եմ։ Տիրապետում եմ Adobe photoshop, Adobe premier pro, Adobe Audition, Adobe after effects համակարգչային ծրագրերին: Գիտեմ անգլերեն, ռուսերեն և իսպաներեն։ Կարդալով Ձեր առաջարկվող պայմանները, ինձ գրավեց այն, որ աշխատելու են փորձառու մասնագետները, աշխատանքը իրականացվելու ազատ գրաֆիկով և համակրգիչը դուք եք տրամադրելու։ Ձեր կազմակերպության պայմանները ցանկություն առաջացրին համագործակցելու Ձեզ հետ։
Կից կարող եք տեսնել իմ cv, որում մանրամասն ներկայացված է իմ գործունեությունը։ Կսպասեմ ձեր պատասխանին։ Հուսով եմ կհամագործակցենք։
Երբ Գնելը բանակի մեջ մտավ, թագավորին իմաց տվին նրա գալուստը։ Ապա արքունիքից հրաման տրվեց’ բանակից դուրս պահել նրան և տանել սպանել։ Եվ մինչ նա ձի հեծած անցնում էր բանակի միջով և մոտենում էր արքունի հրապարակին, այդտեղ արքունիքից վրա են հասնում բազմաթիվ սպասավորներ’ զինված սրերով, նիզակներով, սվիններով, վաղրերով ու սակրերով, և ասպարակիր հետևակ զորք։ Նրանք հասան, բռնեցին Գնել պատանուն, ձիուց վեր գցեցին, ձեռքերը ետևը կապեցին և առան, տարան գլխատելու տեղը։
Նրա կինը նույն վշտի մեջ էր իր ամուսնու հետ և եկել էր ժանվարով։ Երբ տեսավ, որ իր ամուսնուն բռնեցին ու կապեցին, իսկույն վազեց եկեղեցի, որտեղ բանակի մարդկանց համար աստվածային արարողություն էր կատարվում՝ առավոտյան աղոթքը, ուր գտնվում էր նաև Ներսես Մեծ եպիսկոպոսապետը։ Կինը հասնելով եպիսկոպոսապետի մոտ՝ գուժում էր իր անմեղ ամուսնու կորուստը։ Ճիչ բարձրացրեց՝ ասելով. «Շտապի’ր, հասիր, ամուսնուս առանց մեղքի, առանց հանցանքի խողխողում են»։ (Իսկ նա) արարողությունը ընդհատելով՝ վազում է թագավորի պալատը, դռանը հասնելով՝ ներս է ընկնում թագավորի մոտ։ Իսկ թագավորը, երբ տեսավ մեծ քահանայապետին, իմանալով, որ եկել է բարեխոսելու և համոզելու, որ Գնելին չսպանի, սամուրենին գլխին քաշած, շտապով իր երեսր ծածկում է՝ խռմփացնելով՝ իբր թե քնած է, որպես թե նրա խոսքերը չի լսում։
Գնելի սպանությունը, և Արշակի ու Փառանձեմի ամուսնությունը
Ապա հրաման տրվեց թագավորից. բանակում եղող բոլոր մարդիկ՝ մեծ ու փոքր, առհասարակ առանց բացառության, գնան կոծ անեն ու ողբան սպանված Արշակունի մեծ սեպուհ Գնելին. ոչ ոք չհամարձակվի չգնալ։ Ինքը՝ թագավորն էլ գնալով լացողների մեջ նստեց, ողբաց իր եղբորորդուն, որին ինքն սպանեց։ Գնացել նստել էր դիակի մոտ, ինքը լալիս էր և հրամայում էր լաց ու կոծը սաստկացնել սպանվածի համար։ Իսկ սպանվածի կինը՝ Փառանձեմը, զգեստները պատառոտած, վարսերը արձակած, կուրծքը բացած, կոծում էր սգատեղում, բարձր ճչում էր, աղիողորմ ողբով ու արտասուքով բոլորին լացացնում էր։ Իսկ Արշակ թագավորը լացողների մեջ տեսնում է սպանվածի կնոջը, ցանկանում է և աչք է դնում՝ իրեն կին առնելու նրան։ Իսկ նա, որ նենգությամբ այն մատնությունը արեց և դավով կատարել տվեց հարազատի սպանությունը, այսինքն՝ Տիրիթը, սաստիկ սիրահարված էր այդ կնոջը, այդ պատճառով էլ թագավորի ձեռքով նենգությամբ այդ սպանությունը կատարեց։ Արդ, երբ կոծը սաստկացած էր, Տիրիթն այլևս չէր կարողանում իր կրքերը զսպել։ Մարդ է ուղարկում մեռածի կնոջ մոտ և ասում. «Շատ էլ մի’ չարչարվիր, ես նրանից լավ տղամարդ եմ. ես քեզ սիրեցի, այս պատճառով էլ նրան մեռցնել տվի, որպեսզի քեզ կնության առնեմ»։ Արդ, մինչ բազմությունը դիակի շուրջը մոլեգնաբար կոծում էր, Տիրիթն այսպիսի պատգամ է ուղարկում։ Կինր բողոք բարձրացրեց. «Լսեցե’ք բոլորդ, իմ ամուսնու մահը իմ պատճառով եղավ, մեկը ինձ վրա աչք գրեց և ամուսնուս իմ պատճառով սպանել տվեց»։ Մազերը փետում էր, ճչում էր կոծելիս։ Երբ այս կարևոր իրողությունը բացվեց, ամենքին հայտնի դարձավ, ձայնարկուներն ևս լսեցին, բոլոր ձայնարկուները սկսեցին ողբաձայն խաղի նման երգել Տիրիթի սիրահարությունը, աչք տնկելը, մատնությունը, մահվան հնարք գտնելը, սպանությունը։ Սպանվածի վրա կոծ անելով՝ աղիողորմ ձայնով երգում էին այս բաները։ Երբ նրանց ձայները դադարեցին, իրողությունն արդեն տարածվել, հռչակվել էր։ Արշակ թագավորը երբ այս լսեց և հանգամանքներին վերահասու եղավ, զարմացավ, ապշեց մնաց, զգաստացավ եղածի վրա, ըմբռնեց իրողությունը։ Ապա սկսեց նա խոսել ձեռքերը իրար խփելով, խիստ զղջաց արածի համար և ասաց. «Որովհետև Տիրիթը անարժան սիրով սիրահարվել է Գնելի կնոջը, այս պատճառով էլ այդ չարիքը հնարեց, մատնությամբ անմեղ մահվան պատճառ դարձավ, զուր ու անտեղի մեզ էլ իր պղծության համար արդար արյունի մեջ շաղախեց, իր եղբորը կորցնել տվեց և մեզ ժառանգել տվեց սոսկալի չարիք ու անեծք, որոնք չեն անցնի»։ Երբ թագավորը հաստատապես իմացավ գործի հանգամանքները և ճշտեց իրողությունը, առժամանակ չլսելու տվեց, լռեց, սպասեց։ Եվ երբ մեռելը թաղեցին նույն տեղում, որտեղ սպանվել էր, և այս անցքի վրա բավական ժամանակ անցավ, ապա Տիրիթը պատգամավոր ուղարկեց թագավորի մոտ. «Հաճիր, արքա, և հրաման տուր, որ Գնելի կնոջը՝ Փառանձեմին, ինձ կին առնեմ»։ Թագավորն այս լսելով ասաց. «Այժմ հաստատ գիտեմ, որ լսածս ճիշտ է։ Գնելի մահը իր կնոջ պատճառով եղավ»։ Թագավորն իսկույն մտածեց Տիրիթին նույնպես սպանել Գնելի մահվան փոխարեն։ Երբ Տիրիթն այս լսեց, թագավորից ահաբեկված՝ գիշերով փախավ։ Արշակ թագավորին իմաց տվին Տիրիթի փախուստը։ Արշակ թագավորը հրաման տվեց բանակին’ հետամուտ լինեն Տիրիթին և որտեղ որ նրան հասնեն, նույն տեղում սպանեն։ Շատ քաջեր փախստական Տիրիթին հետամուտ եղան, գնացին, հասան մինչև Բասեն գավառը և անտառի մեջ տեղնուտեղը սպանեցին Տիրիթին, որտեղ հանդիպեցին նրան։ Սրանից հետո Արշակը իրեն կին առավ սպանված Գնելի կնոջը՝ Փառանձեմին։ Եվ որքան Արշակը սիրում էր կնոջը, այնքան էլ սա ատում էր Արշակ թագավորին՝ ասելով, թե մարմնով թավամազ է և գույնով թուխ։ Վերջը, երբ կնոջ սիրտը նրան չկպավ, Արշակ արքան մարդ ուղարկեց Հունաց երկիրը և այնտեղից կայսերական տոհմից խնդրեց, բերել տվեց իրեն կին Ողոմպի անունով։ Նրան ուժգին սիրով սիրեց և նրանով գրգռում էր առաջին կնոջ նախանձը։ Փառանձեմը սրտում ոխ պահեց Ողոմպիի դեմ և միջոց էր փնտրում նրան սպանելու։ Մի տարի հետո Փառանձեմը թագավորին մի տղա ծնեց, որի անունը դրին Պապ. նրան մեծացրին, չափահաս դարձրին։ Երբ նա առույգ պատանի դարձավ, նրան պատանդ ուղարկեցին կայսեր պալատը՝ Հունաց երկիրը։ Իսկ Փառանձեմը մեծ նախանձով ու ոխով լցված էր դեպի Ողոմպին և միջոց էր որոնում՝ դեղերով նրան սպանելու, բայց չկարողացավ հնարք գտնել, որովհետև Ողոմպին շատ զգույշ էր իր անձին, մանավանդ կերակուրների և ըմպելիքների մեջ։ Նա ուտում էր միայն իր նաժիշտների պատրաստած կերակուրները և խմում էր նրանց մեկնած գինին։ Երբ ոչ մի հնարք չգտնվեց նրան մահացու դեղերով թունավորելու, ապա անօրեն Փառանձեմը իրեն դավակից դարձրեց Մրջյունիկ անունով մեկին՝ Տարոն գավառի Արշամունքից, որ այն ժամանակ արքունական պալատի երեց էր։ Անարժան, երբեք չկատարված, անջնջելի, անմոռանալի չարագործություն, հավիտենական տանջանքի արժանի, չտեսնված, Աստվածանարժան գործ կատարեց՝ կյանքի դեղի մեջ մահվան դեղ խառնելով։ Տերունական սուրբ և աստվածային մարմնի, այսինքն’ հաղորդության հացի հետ խառնեցին մահվան դեղը, և Մրջյունիկ անունով երեցը եկեղեցում Ողոմպի տիկնոջը տվեց այն մահաբեր հաղորդությունը և սպանեց։ Անօրեն Փառանձեմի ամենաչար կամքը նրա ուզածի պես կատարելով՝ այս չերեցը նրանից պարգև ստացավ Տարոնի գավառում Գոմկունք կոչված գյուղը, որտեղից ինքն էր։
Պապ արքայորդու մասին, թե ինչպես դևերը հայտնի երևում էին նրա վրա, և նրանց հետ պղծություն էր գործում
Արշակի որդի Պապը ծնվեց սյուն Փառանձեմից, որ Գնելի կինն էր եղել, որին սպանեց Արշակ թագավորը և նրա կնոջը՝ Փաոանձեմին, իրեն կին առավ և նրանից ունեցավ որդի, որ կոչվեց Պապ։ Երբ մայրը նրան ծնեց, որովհետև անօրեն մարդ էր և Աստծուց բոլորովին երկյուղ չուներ, նրան դևերին նվիրեց, և բազմաթիվ դևեր մանուկի մեջ բնակվեցին ու նրան վարում էին ըստ իրենց կամքի։ Նա սնվեց, մեծացավ և մեղքեր էր գործում — պոռնկություն, պիղծ արվամոլություն և զազրելի, գարշելի գործեր, բայց մանավանդ արվամոլություն։ Մի անգամ երբ մայրը իմացավ, թե նա արվամոլությամբ է պարապում, չկարողանալով այդ վատանուն խայտառակության դիմանալ’ իր որդու սենեկապանին ասաց, թե երբ նա պղծության համար կպահանջի այն մարդկանց, որոնց հետ պղծությունը կատարում է, դուք ինձ ներս կանչեցեք։ Երբ պատանի Պապը անկողին մտնելով պահանջեց այդ մարդկանց պղծութան համար, մայրը ներս մտավ և որդու առաջ նստեց։ Ապա պատանին սկսեց ճչալ, բղավել և ասաց մորը. «Վեր կաց գնա՛ այստեղից, որովհետև մեռնում, խորովվում եմ, կայրվեմ, կպայթեմ, եթե այստեղից չգնաս։ Իսկ մայրն ասաց . «Ես այստեղից դուրս շեմ գա, շեմ գնա»։ Իսկ նա ավելի ու ավելի սաստկացնում էր ճչալն ու վայելը։ Իսկ մայրը նայեց ու տեսավ իր աչքերով, որ սպիտակ օձերը պատել էին բազմոցի ոտքերը և փաթաթվում էին պատանի Պապին, մինչ նա, պառկած անկողնում, բղավում էր, պահանջում էր այն պատանիներին, որոնց հետ խառնակվում էր։ Մայրը այս տեսնելով՝ հիշեց, թե ո՛ւմ էր նվիրել ինքը իր որդուն ծնած ժամանակ։ Հասկացավ, թե այն դևերն են, որ օձերի կերպարանքով փաթաթվում են որդուն։ Արտասվելով ասաց. «Վայ ինձ, իմ որդյակ, ես չգիտեի, որ դու տանջվում ես»։ Վեր կացավ, այնտեղից հեռացավ, որպեսզի Պապը ցանկությունը կատարի։ Եվ այսպես դևերից առաջնորդվելով՝ այսպիսի գործերի անձնատուր էր եղել Արշակի որդի Պապը իր կյանքի ամբողջ ընթացքում, մինչև թագավորության հասնելը, մինչև իր մահը։
Հայոց աշխարհի գերությունը, հարվածները, և ավերմունքը․ Փառանձեմ տիկնոջ գերի տարվելը Պարսկաստան և չարաչար սպանվելը։ Հայոց քաղաքների ավերմունքը և երկրի հիմնովին կործանվելը:
Այնուհետև Պարսից Շապուհ թագավորը Հայոց աշխարհ ուղարկեց իր իշխաններից երկուսին, մեկի անունը Զիկ, մյուսինը՝ Կարեն, հինգ հարյուր բյուր զորքով, որ գան Հայոց աշխարհը քարուքանդ անեն։ Նրանք եկան Հայոց աշխարհի վրա։ Երբ Հայոց աշխարհի տիկինը’ Հայոց Արշակ թագավորի Փառանձեմ կինը, տեսավ, որ Պարսից թագավորի զորքերը լցվեցին Հայոց աշխարհը, առավ իր հետ մոտ տասնմեկ հազար ընտիր սպառազինված պատերազմող մարդիկ ազատներից և Պարսից զորքերից խույս տալով դիմեց գնաց Արտագերս բերդը Արշարունյաց գավառում։ Հետո Պարսից բոլոր զորքերը հասան, բերդի շուրջը նստեցին, պատեցին, պաշարեցին։ Իսկ նրանք ներսը ամրացան՝ հույս դնելով տեղի ամրության վրա, իսկ սրանք բանակ զարկելով նստեցին դուրսը, ձորերի շուրջը։ Այսպես տասներեք ամիս բերդի շուրջը նստեցին և չկարողացան բերդն առնել, որովհետև տեղը շատ ամուր էր։ Ամբողջ երկիրը քանդեցին, ավերեցին, դուրս էին գալիս շրջակա գավառները և երկրները ավարի էին առնում, մարդիկ և անասուններ գերելով բերում էին իրենց բանակը, ուրիշ տեղերից կենսամթերք էին բերում և ուտում՝ բերդը պաշարման մեջ պահելով։ Իսկ Պապը՝ Արշակի որդին, այդ ժամանակ Հայոց աշխարհում չէր․ նա Հունաց թագավորի մոտ էր, իսկ ազատների տոհմերից բաղկացած ամբողջ բանակը այս բաները լսելով գնաց իրենց համար օգնություն խնդրելու. նրանց զորագլուխն էր Մուշեղը՝ Վասակ սպարապետի որդին։ Նրանք գնացին իրենց արքայորդու մոտ և բանակցում էին Հունաց թագավորի հետ, նրան համոզում էին իրենց թիկունք լինել։ Իսկ Հայոց աշխարհը նրանք հաճախ սուրհանդակներ էին ուղարկում երկրի տիկնոջ’ Փաոանձեմի մոտ, որ տոկա, բերդը պաշտպանի, Պարսից ձեռքը չհանձվի։ Նրա որդուց՝ Պապի կողմից էլ հաճախակի պատվիրակներ էին գալիս շաբաթ շաբաթի վրա, գաղտնի դռնով մի հնարով բերդն էին մտնում, սիրտ էին տալիս տիկնոջը, այսպես բերդի պաշարումը տևեց տասներեք ամիս։ Իսկ պատվիրակները շարունակ դնում գալիս էին ասելով, թե «Պի՛նդ կաց, Պապ որդիդ գալիս է և կայսերական գունդ է բերում օգնության»։ Այս քաջալերությունը երկար ձգձգվում էր, որովհետև ասում էին․ «Մի քիչ էլ, մի փոքր ժամանակ էլ համբերի՛ր, օգնությունը հասել է»։ Տասնչորսերորդ ամսից հետո աստծուց հարված հասավ բերդում ապաստանած գաղթականների վրա․ բերդում եղողների մեջ մահ ընկավ, աստվածային պատուհաս։ Փառանձեմ տիկնոջ առաջ սեղանատանը նստած ուտում-խմում, ուրախանում էին, և հանկարծ մի ժամում հարյուր մարդ, մյուսում երկու հարյուր, պատահում էր, որ մինչև հինգ հարյուր մարդ մեռնում էին, մինչ սեղան էին բազմած լինում։ Եվ այսպես օրեցօր կոտորվում էին։ Մահը սկսվելու օրից մի ամիս էլ չտևեց, որ բոլորը կոտորվեցին, մոտ տասնմեկ հազար տղամարդ և մոտ վեց հազար կին․ մի ամիս չանցավ, որ բերդում եղածները բոլորը կոտորվեցին, բերդում մնաց միայն տիկին Փառանձեմը երկու նաժիշտով։ Ապա գաղտնի կերպով բերդը մտավ ներքինի Հայր մարդպետը և տիկնոջը սաստիկ նախատեց ինչպես մի անառակի, սկսեց նախատինքներ թափել Արշակունյաց տոհմի վրա, թե վատախորհուրդ, վատն է, Հայոց աշխարհն էլ կորցրին․ «Տեղն է՝ ինչ որ ձեզ պատահեց, և ինչ որ էլի պիտի պատահի»։ Գաղտնի դուրս եկավ ու փախավ։ Իսկ տիկին Փառանձեմը տեսնելով, որ մենակ մնաց, բերդի դուռը բացեց և Պարսից զորքը թողեց բերդից ներս։ Եկան, տիկնոջը բռնեցին և բերդից իջեցրին։ Հետո Պարսից զորքերը բերդը բարձրացան, ավար առան Հայոց թագավորի գանձերը, որ բերդում պահվում էին. բոլորը վար իջեցրին։ Ինը օր, ինը գիշեր շարունակ իջեցնում էին, ինչ որ գտան Արտագերս բերդում և տիկնոջ հետ միասին գերի քշեցին։
Փառանձեմի մահը
Երբ Փաոանձեմ տիկնոջը բերին հասցրին Պարսից աշխարհը և Հայաստանի բոլոր գերիներն ու գանձերը, Փաոանձեմ տիկնոջը թագավորի առաջ հանեցին, Պարսից թագավորը մեծ շնորհակալություն հայտնեց իր զորավարներին։ Պարսից Շապուհ թագավորը կամեցավ նախատինք հասցնել Արշակունյաց տոհմին, Հայոց աշխարհին և թագավորությանը։ Հրամայեց կանչել իր բոլոր զորքերին, իր մեծամեծներին, ստորին պաշտոնյաներին և իր տիրած աշխարհի բոլոր մարդկանց և այս բազմության մեջ բերել տվեց Հայաստանի տիկնոջը՝ Փառանձեմին։ Եվ հրամայեց հրապարակում շինել ինչ-որ սարք, որի վրա գցել տվեց տիկնոջը և արձակել նրա վրա անասնական պիղծ խառնակության համար։ Այս կերպ սպանեցին տիկին Փառանձեմին։ Ւսկ գերիների ամբողջ բազմությունը տարան բնակեցրին մի մասը Ասորեստանում, մյուս մասը՝ Խուժաստան երկրում։
