Կենսաբանության մասնաճյուղերը և կապն այլ գիտությունների հետ։
Կենսաբանական համակարգերը, որպես ուսումնասիրման առարկա։
Կենդանի բնության ուսումնասիրման մեթոդները։
Կենսաբանության տեսությունների գաղափարների վարկածների մասին վերլուծություն արեք։
Կենսաբանությունը գիտություն է, որն ուսումնասիրում է կյանքը և կենդանի օրգանիզմները։ Կենսաբանություն բառն հունական ծագում և առաջացել է բիոս- կյանք և լոգոս- գիտություն բառերից։ առանց կենսաբանության մեր պատկերացումներումները բնության և մարդու մասին կլինեին թերի։ 19-րդ դարում կենսաբանությունը ամբողջանում է , որպես բնական գիտաճյուղ։ Կենսաբանության զարգացումը մեծացրեց գիտելիքները մարդու նրա կառուվցվածքի և առողջության մասին։
Կենսաբանություն , բնական գիտություն, որն ուսումնասիրում է կյանքը և կենդանի օրգանիզմները, դրանց ֆիզիկական և քիմիական կառուցվածքը, զարգացումը, էվոլուցիան և գոռծառույթը։ Կենսաբանական գիտությունները տարբեր են և բարդ, բայց կան նրանց միավորող մի շարք սկզբունքներ; Կենսաբանական գիտության հիմնաքարը կազմում են հինգ հիմնական սկզբուքներ , դրանք են ՝ բջջային տեսությունը, էվոլուցիոն տեսությունը, գենային տեսությունը և հեմոստազը։
Երկրագնդի անբաժան մասերից է կյանքը։ Կյանքը՝ իր դրսևորումն է ստանում իրեն բնորոշ հատկանիշներով ՝ բազմացում, զարգացում, աճ և այլն։ Այդ հատկանիշները մարմնավորվում են արդյունքում սկզբնավորելով կենդանի օրգանիզմները։ Կենդանի օրգանիզմները ՝ բույսերը, սնկերը, բակտերիանները, կենդանիները ամենուրեք շրջապատում են մեզ և դառնում բնության աննկրկնելի բաղադրիչ։ Կյանքը բազմաբնույթ է և բարդ կազմավորված, իսկ կենդանի օրգանիզմները միլոնավոր են և բազմազան։Կենսաբանությունը գիտություն է կյանքի , նրա դրսևորումների , առանձնահատկությունների, ծագման և զարգացման մասին։
Կենդանի և անկենդան բնությունը ուսումնասիրում են տարբեր մեթոդներով, որոնցից են դիտումը փորձը և չափումները։ Դիտումների և մեր զգայանների միջոցով մենք ծանոթանում ենք տարբեր երևույթների հետ և պարզում տարբեր մարմինների հատկությունները։ Բնության մասին ավելի խոր գիտելիքներ կարելի է իմանալ փորձերի միջոցով։ Դիտումները և փորձերը լրացվում են չափումներով։ Չափմնան միջոցով որոշվում է թվային արժեքը։ Օրինակ երկարությունը ՝ մետրերով, զանգվածը ՝ կիլոգրամներով և այլն։
1․ Ի՞նչ է աշխարհագրական գոտին: Թվարկե՛ք երկրագնդի աշխարհագրական գոտիները: Ի՞նչ տարբերություն կա հիմնական և անցումային գոտիների միջև, ինչո՞վ է մի գոտին տարբերվում մյուսից:
2. Ինչո՞վ են նման և տարբեր աշխարհագրական գոտին ու աշխարհագրական զոնան:
3. Ի՞նչ է զոնայականությունը և ազոնայականությունը:
4. Ի՞նչ է վերընթաց գոտիականությունը: Ինչո՞ւ են փոխվում բնության բաղադրիչները ըստ բարձրության:
5. Պատկերե՛ք հասարակածային գոտում գտնվող երևակայական մի շատ բարձր լեռ և նրա վրա սխեմատիկորեն ցո՛ւյց տվեք այն բոլոր գոտիները, որոնք հարթավայրերում տարածվում են հասարակածից մինչև բևեռները:
Աշխարհագրական գոտիները, որոնք հիմնականում ձգվում են արևմուտքից արևելք, և որոնց առանձնացման հիմքում դրված են ջերմային պայմաններն ու մթնոլորտի ընդհանուր շրջանառության առանձնահատկությունները (տիրապետող օդային զանգվածի աշխարհագրական տիպը): Երկրագնդի վրա առանձնացնում են 13 աշխարհագրական գոտի. հասարակածային և յուրաքանչյուր կիսագնդում՝ մերձհասարակածային, արևադարձային, մերձարևադարձային, բարեխառն, մերձբևեռային և բռևեռային:Անուններով և աշխարհագրական տեղաբաշխմամբ դրանք համընկնում են կլիմայական գոտիների հետ, ինչը միանգամայն օրինաչափ է: Հասարակածային, արևադարձային, բարեխառն և բևեռային գոտիները համարվում են հիմնական կամ գլխավոր, իսկ <<մերձ>> նախածանցով սկսվողները՝ մերձհասարակածային, մերձարևադարձային և մերձբևեռային գոտիները՝ անցողիկ: Անցողիկ գոտիները գտնվում են հիմնական գոտիների միջև և, ի տարբերություն դրանց, չունեն տիրապետող օդային զանգվածները:
Աշխարհագրական տարբեր գոտիներ կազմված են տարբեր թվով զոնաներից, և դա պայմանավորված է տվյալ գոտու ընդգրկված տարածքից, ձգվածությունից, նրա սահմաններում ջերմության և խոնավության փոխհարաբերակցությունից և մի շարք այլ պայմաններից:
Զոնայականությունը հասարակածից բևեռներ ուղղությամբ բնական բաղադրիչների ու դրանցից կազմված բնական համալիրների օրինաչափ փոփոխումն է:
Վերընթաց գոտիականությունը այն երևույթն է, երբ բնական բաղադրիչները և բնատարածքային համալիրները փոխվում են ըստ բարձրության`լեռների ստորոտներից դեպի գագաթները և կարծես նման են լեռնալանջերին կապած գոտիների:Վերընթաց գոտիների թիվը կախված է լեռան բարձրությունից և նրա տեղադիրքից:Որքան բարձր է լեռը, և որքան այն մոտ է գտնվում հասարակածին, այնքան հարուստ է նրա գոտիների կազմը:
Поставьте на месте пропусков необходимые предлоги.
1) Егор сидел рядом со мной. 2) Ты всегда был строг ко мне. 3) Сердце во мне сжалось. 4) Вникните во всё это хорошенько. 5) Все принялись хохотать со мною. 6) Вспомните обо мне. 7) Мелькнуло передо мною моё детство. 8) Он славился во всём округе гостеприимством и радушием. 9) В темноте я больно ушибся обо что-то.
Замените существительные в скобках местоимениями 3-го лица; где надо, добавляйте к местоимению н.
1) Будет буря, мы поспорим и поборемся мы с ней (бурей). 2) Поутру над её(Невы) брегами теснился кучами народ. 3) Под ним (парусом) струя светлей лазури. Над ним (парусом) луч солнца золотой. 4) Буре плач её(Терека) подобен. 5) У ног её (Рагима) плескалось море. 6) С ним (Онегиным) подружился я в то время. Мне нравились её(Онегина) черты.
Кем будет прочитана лекция? 2. Где открыт новый университет? 3. Кем сделан этот эксперимент? 4. Где создан новый научный центр? 5. Когда был открыт наш подготовительный факультет? 6. Кем основан МГУ? 7. Когда был основан наш университет?
Упражнение 17. Замените активные конструкции пассивными. Образец: Эти фотографии сделал мой товарищ. Эти фотографии сделаны моим товарищем.
1. Эту картину нарисовал известный художник. — Эта картина нарисована известным художником. 2. Эту книгу прислала мне сестра. -Эта книга прислана мне сестрой. 3. Эту записку написал мой друг. — Эта записка написана моим другом. 4. Мой брат собрал большую коллекцию марок. — Моим братом собрана большая коллекция марок. 5. Это здание построили недавно. — Это здание построено недавно. 6. Этот учебник написали для иностранных студентов. — Этот учебник написан для иностранных студентов. 7. Этот роман перевели на испанский язык. — Этот роман переведён на испанский язык. 8. В клубе организовали выставку картин иностранных студентов.-В клубе организована выставка картин иностранных студентов.
Упражнение 18. Замените пассивные конструкции активными. Образец: Это письмо написано моим отцом. Это письмо написал мой отец.
1. Этот портрет нарисован известным художником. — Этот портрет нарисовал известный художник. 2. Эти фотографии сделаны моим братом. — Эти фотографии сделал мой брат. 3. Нефть в этом районе открыта молодыми геологами.- Нефть в этом районе открыли молодые геологи. 4.Наш университет основан в 1876 году. — Наш университет основали в 1876 году. 5. Это письмо получено мной позавчера. — Это письмо я получил позавчера. 6. Эта история рассказана мне недавно. — Эту историю рассказали мне недавно. 7. Эта книга переведена на арабский язык. — Эту книгу перевели на арабский язык.
Упражнение 19. Ответьте па вопросы, употребляя пассивные и активные конструкции. Запишите эти предложения.
Кем был основан Московский университет? (Ломоносов). 2. Кем были открыты основные законы механики? (Ньютон). 3. Кем была создана периодическая система элементов? (Менделеев). 4. Кем были открыты законы свободного падения тел? (Галилей). 5. Кем был написан роман «Евгений Онегин»? (Пушкин). 6. Кем была написана первая русская грамматика? (Ломоносов). 7. Кем был совершен первый полет в космос? (Гагарин).
Упражнение 20. Выполните упражнение по образцу, заменяя активные конструкции пассивными. Образец: Недавно в клубе открыли фотовыставку. Недавно в клубе была открыта фотовыставка.
На вечере студентам показали интересный фильм. 2. В последние годы в Белгороде построили много новых зданий. 3. Последнее письмо мой друг написал в конце марта. 4. Это письмо я получил в середине мая. 5. Для университетской газеты наши студенты написали несколько статей. 6. В этом году в нашем городе откроют ещё один кинотеатр. 7. В будущем году здесь построят спортивный комплекс. 8. В следующем номере журнала напечатают мои стихи. Упражнение 21. а) Трансформируйте словосочетания по образцу: Образец: решать проблему – проблема решается; решить проблему – проблема решена. Давать анализ, проводить эксперимент, решать задачу, изучать космос, исследовать явление, строить школу, читать книгу, разрабатывать программу, создавать проект. б) Составьте 2-3 предложения с этими словосочетаниями
НЕ- под ударением некто нечего некуда некому незачем НИ- без ударения никто ничего никуда никому никак слитно при отсутствии предлога некем никого нечем ничто раздельно при наличии предлога не с кем ни у кого не о чем ни за что
Подготовить материалы о нормах, правилах поведения, традициях какой-либо страны. Опубликовать в блоге, подготовить пересказ.
-‐-‐———-‐———‐———————
Выполните упражнение, раскройте скобки:
1. Ничья судьба, кроме своей собственной, вас более не интересует (Бут.). 2. Пилат повернулся и пошел к помосту, назад к ступеням, не глядя ни на что, кроме разноцветных шашек настила под ногами, чтобы не оступиться (Булг). 3. Но никакого Коровьева так и не нашли, и никакого Коровьева никто в доме не знал и не видел (Булг.). 4. Стало совершенно ясно, что Никанор Иванович ни к каким разговорам не пригоден (Булг). 5. Больше ничто не тревожило друзей (Биан). 6. Пастух клялся потом, что зверь шел через лес, ни на кого не обращая внимания (Биан.). 1. Настоящую нежность не спутаешь ни с чем, и она тиха (Ахм.). 8. Скучен день до вечера, коли делать нечего (Посл.). 9. Не с кем мне поговорить и некого послушать (Ч.). 10. Но некому мне шляпой поклониться, ни в чьих глазах не нахожу приют (Ес.).
Урок третий
Классная работа
Правописание не и ни.
Раскройте скобки, вставьте пропущенные буквы. Объясните слитное или раздельное написание. Никогда не отчаиваться, некуда пойти, никто не приходил, не с кем посоветоваться, ни к кому не подошёл, зачем торопиться, все препятствия не почём, ничуть не сомневаться, немало не беспокоиться, неоткуда позвонить, не от кого не зависеть, нигде не бывать, нисколько не расстраиваться, не с кем разговаривать, не за кем зайти, ни во что больше не верить, ни за кем не зайти, немало повидать, человек неоткуда, не о чем нам разговаривать, ниоткуда ждать помощи.
Раскроите скобки, вставьте пропущенные буквы. Объясните слитное или раздельное написание Когда и в какое время он поступил в департамент и кто определил его, этого ни кто не за что не мог припомнить. Сколько не переменялось директоров и всяких начальников, его видели всё на одном и том же месте в том(же) положени… в той(же) самой должности, тем(же) (н…)изменным чиновником для письма. В департаменте (н…)оказывалось к нему (н…)какого уважения. Сторожа (н…)только (н…)вставали со своих мест, когда он проходил, но даже (н…)сколько и (н…)глядели на него, (как)будто через приемную пролетела простая муха. Какой(нибудь) отнюдь (н…)значительный помощник столоначальника прямо совал ему под нос бумаги, (н…)сказав даже: «Перепишите», или «Вот интересное дельце», или что(нибудь) приятное, как употребляется в благовоспитанных службах. И он брал, посмотрев только на бумагу, (н…)глядя (н…)кто ему подложил, (н…)имел ли он на то право. Кто (н…)пр…бывал в подобном положени…, тот (н…)в силах представить себе всю унизительность такого существования. Молодые чиновники поеме… вались над ним, сколько хватало канцелярского остроумия. Но (н…)одного слова (н…)отвечал на это Акакий Акакиевич, (как)будто(бы) (н…)кого и (н…)было перед ним; это (н…)имело (н…)малейшего влияния на дела его: среди всех этих докук он (н…)делал (н…)одной ошибки в письме. Только если уж чере…чур (н…)выносима была шутка, он произносил: «Остав…те, зачем вы меня обижаете?». Ну как тут было (н…)посмеят…ся над ним! Однако, в сущности, было это совсем (н…)занимательно, а скорее, напротив. Но как (н…)старались молодые чиновники, им (н…)удавалось вывести его из равновесия.
Կոմիտասը՝ Սողոմոն Գևորգի Սողոմոնյանը, ծնվել է 1869 թվականի սեպտեմբերի 26-ին Անատոլիայի (Թուրքիա) Կուտինա (Քյոթահիա) քաղաքում։ Նրա հայրը՝ Գևորգ Սողոմոնյանը, կոշկակար էր. միևնույն ժամանակ նա երգեր էր հորինում և օժտված էր գեղեցիկ ձայնով։ Երաժշտական վառ ունակություններով աչքի էր ընկնում նաև կոմպոզիտորի մայրը՝ Թագուհին, որը գորգագործուհի էր։ Անուրախ ու զրկանքներով լի էր Կոմիտասի մանկությունը։ Նա կորցրեց մորը, երբ չկար նույնիսկ մեկ տարեկան։ Հոր զբաղվածության պատճառով երեխայի խնամքն իր վրա վերցրեց տատը։ Յոթ տարեկանում Կոմիտասն ընդունվեց տեղի չորսդասյան դպրոցը, որն ավարտելուց հետո հայրը նրան ուղարկեց Բրուսա՝ ուսումը շարունակելու։ Վերջինս Կոմիտասին չհաջողվեց, եւ չորս ամիս անց նա տուն դարձավ բոլորովին որբացած. վախճանվել էր հայրը, իսկ Սողոմոնն ընդամենը 11 տարեկան էր… «Նա նիհարակազմ, վտիտ ու գունատ տղա էր, միշտ խոհեմ ու բարի։ Նա վատ էր հագնվում»,- այսպես էր հիշում Կոմիտասին նրա դասընկերներից մեկը։ Սողոմոնին հաճախ տեսնում էին լվացքատան սառը քարերին քնած։ Նա հիանալի երգում էր, և պատահական չէր, որ Կուտինայում նրան անվանում էին «թափառական փոքրիկ երգիչ»։ Իր հիանալի ձայնին էր Սողոմոնը պարտական նաև այն իրադարձության համար, որն հիմնովին փոխեց նրա կյանքի ընթացքը։ 1881 թվականին Կուտինայի վանահայր Գ.Դերձակյանը պետք է մեկներ Էջմիածին՝ եպիսկոպոս ձեռնադրվելու։ Կաթողիկոսի խնդրանքով նա իր հետ մի ձայնեղ որբ տղա պետք է տաներ՝ Էջմիածնի հոգեւոր ճեմարանում ուսանելու։ Քսան որբ երեխաներից ընտրվեց տասներկուամյա Սողոմոնը։ Քանի որ այդ ժամանակ Կուտինայում հայերեն խոսելն արգելված էր, տղան խոսում էր թուրքերեն ու Գեւորգ Դ. կաթողիկոսի ողջույնին պատասխանում է. «Ես հայերեն չեմ խոսում, եթե ուզում եք՝ կերգեմ»։ Եւ իր գեղեցիկ սոպրանոյով երգում է հայերեն շարական՝ առանց որևէ բառ հասկանալու։ Բացառիկ ընդունակությունների շնորհիվ Սողոմոնը կարճ ժամանակում հաղթահարում է բոլոր խոչընդոտները, կատարելապես տիրապետում հայերենին։ 1890 թվականին Սողոմոնը ձեռնադրվում է սարկավագ։ 1893-ին նա ավարտում է ճեմարանը, ապա նրան շնորհվում է աբեղայի աստիճան և տրվում 7-րդ դարի նշանավոր բանաստեղծ, շարականների հեղինակ Կոմիտաս կաթողիկոսի անունը։ Ճեմարանում Կոմիտասը նշանակվում է երաժշտության ուսուցիչ։ Մանկավարժությանը զուգընթաց Կոմիտասը ստեղծում է երգչախումբ, ժողովրդական գործիքների նվագախումբ, մշակում ժողովրդական երգեր, գրում իր առաջին ուսումնասիրությունները հայ եկեղեցական երաժշտության մասին։ 1895 թվականին Կոմիտասն օծվում է վարդապետի հոգեւոր աստիճանով: Նույն թվականի աշնանը նա մեկնում է Թիֆլիս՝ երաժշտական ուսումնարանում սովորելու: Սակայն, հանդիպելով Պետերբուրգի կոնսերվատորիայում կրթություն ստացած կոմպոզիտոր Մակար Եկմալյանին՝ փոխում է իր մտադրությունը և վերջինիս մոտ ուսումնասիրում ու յուրացնում հարմոնիայի դասընթացը: Այս պարապմունքները եվրոպական երաժշտական տեխնիկային տիրապետելու յուրատեսակ նախերգանք եւ ամուր հիմք հանդիսացան: Կոմիտասի կյանքի հետագա իրադարձությունները կապված են Եվրոպայի խոշոր երաժշտական կենտրոնի՝ Բեռլինի հետ, ուր նա մեկնեց ուսանելու՝ կաթողիկոսի բարեխոսությամբ՝ թոշակ ստանալով հայ խոշոր նավթարդյունաբերող Ալեքսանդր Մանթաշյանից: Կոմիտասն ընդունվում է պրոֆեսոր Ռիխարդ Շմիդտի մասնավոր կոնսերվատորիան: Վերջինիս պարապմունքներին զուգընթաց կոմպոզիտորն հաճախում է Բեռլինի Կայսերական համալսարանի փիլիսոփայության, գեղագիտության, ընդհանուր և երաժշտության պատմության դասախոսություններին: Ուսումնառության տարիներին Կոմիտասն հնարավորություն ունեցավ «շփվել» եվրոպական երաժշտության հետ՝ ավելի հարստացնելով գիտելիքների իր պաշարը, զբաղվել երաժշտա-քննադական գործունեությամբ: Միջազգային երաժշտական ընկերության հրավերով նա դասախոսություն կարդաց՝ նվիրված հայ եկեղեցական և աշխարհիկ երաժշտությանը, այն համեմատելով թուրքական, արաբական, քրդական երաժշտության հետ: 1899 թ. սեպտեմբերին Կոմիտասը վերադառնում է Էջմիածին և իսկույն ձեռնամուխ լինում իր երաժշտական գործունեությանը: Կարճ ժամանակում Կոմիտասն արմատականորեն փոխում է երաժշտության ուսուցման դրվածքը ճեմարանում, ստեղծում է ոչ մեծ նվագախումբ, բարձր վարպետության հասցնում երգչախմբի կատարողական մակարդակը: Նա շրջում է Հայաստանի շատ վայրեր՝ գրի առնելով հազարավոր հայկական, քրդական, պարսկական եւ թուրքական ժողովրդական մեղեդիներ, կատարում երգերի մշակումներ: Լրջորեն զբաղվում է նաև գիտա-հետազոտական աշխատանքով. ուսումնասիրում է հայ ժողովրդական եւ հոգևոր մեղեդիները, աշխատում հայկական խազերի վերծանման վրա, ձայնեղանակների տեսությամբ: Կոմիտասն աշխարհի տարբեր երկրներում հանդես է գալիս որպես հայ երաժշտության կատարող և պրոպագանդիստ: Կոմպոզիտորը սկսում է խորհել նաև երաժշտական խոշոր, մոնումենտալ ձևերի մասին: Մտադրվում է ստեղծել «Սասնա ծռեր» երաժշտական էպոսը եւ շարունակում է իր աշխատանքը «Անուշ» օպերայի վրա, որը սկսել էր գրել 1904-ից: Նա իր ուշադրությունը բևեռում է ժողովրդական երաժշտական ստեղծագործության հետ կապված թեմաների վրա, բացահայտում է ժողովրդական երգերի բովանդակությունը: Իհարկե՛, կոմպոզիտորի աշխարհայացքի նմանօրինակ հիմքերը պետք է հանգեցնեին եկեղեցու եւ Կոմիտասի միջև անխուսափելի կոնֆլիկտի: Աստիճանաբար, եկեղեցու նոր ղեկավարների անտարբերությունը, վանական միաբանության հետադեմ խավի թշնամական վերաբերմունքը, բամբասանքներն ու զրպարտանքն ավելի մեծացան և թունավորեցին կոմպոզիտորի կյանքը, մի մարդու, որը ժամանակակիցների տպավորության մեջ գամվել է, որպես բացարձակապես աշխարհիկ անձնավորություն: Կոնֆլիկտն այնքան է խորանում, որ Կոմիտասը մի աղերսագին գրավոր դիմում է հղում կաթողիկոսին՝ թախանձելով իրեն ազատ արձակել, թույլ տալ հանգիստ ապրել և ստեղծագործել։ Այս դիմումն անհետևանք է մնում, և սկսվում է ավելի անսքող հալածանք Կոմիտասի նկատմամբ: 1910 թ-ին Կոմիտասը թողնում է Էջմիածինը ու մեկնում Կ.Պոլիս: Նա կարծում էր, թե Պոլսում կարող էր գտնել այնպիսի միջավայր, որը կհասկանար իրեն, կպաշտպաներ եւ կխրախուսեր իր գործունեությունը, այստեղ նա կկարողանար իրականացնել իր իղձերը: Կոմիտասը ցանկանում էր ստեղծել ազգային երաժշտանոց, որի հետ էր կապում հարազատ ժողովրդի երաժշտության հետագա բախտը: Սակայն կոմպոզիտորին չի հաջողվում այս, ինչպես և շատ այլ ձեռնարկումներ իրագործել։ Նրա բոլոր նվիրական մտահղացումներն հանդիպում են տիրող իշխանությունների անտարբերությանն ու խորտակվում: Պոլսում Կոմիտասը կազմակերպեց երեք հարյուր հոգանոց խառը երգչախումբ՝ անվանելով այն «Գուսան»: Վերջինս մեծ ժողովրդականություն վայելեց բնակչության լայն շրջաններում: Նրա համերգային ծրագրերում հիմնականում տեղ էին գտնում հայ ժողովրդական երգերը: Կոմիտասն հաճախ իր ժամանակն անց էր կացնում ուղևորությունների մեջ՝ հանդես գալով զեկուցումներով ու դասախոսություններով, իր կազմակերպած համերգներում ելույթ ունենալով որպես մեներգիչ ու խմբավար: Կոմպոզիտորն հիանալի կերպով տիրապետում էր սրինգին եւ դաշնամուրին։ Նա օժտված էր իր ունկնդիրներին հուզելու եւ համոզելու մեծ ուժով: Կոմիտասի արվեստն հիացրել էր հռչակավոր երաժիշտներ Վենսան դ’Էնդիին, Գաբրիել Ֆորեին, Քամիլ Սեն-Սանսին… Իսկ 1906 թվականին մի համերգից հետո ֆրանսիացի նշանավոր կոմպոզիտոր Կլոդ Դեբյուսին հուզված բացականչել էր. «Հանճարեղ հայր Կոմիտաս, Ձեր երաժշտական հանճարին առջև կխոնարհիմ»: Պոլսում նույնպես Կոմիտասը չգտավ անշահախնդիր համախոհներ, որոնք կօգնեին իր ծրագրերն իրագործելու։ Դեռ ավելին. եթե Էջմիածնում նա իր հարազատ ժողովրդի հետ էր, մոտ էր նրա կենցաղին ու արվեստին, Պոլսում զրկված էր նաեւ դրանից։ Այդուհանդերձ, նա շարունակում է իր լարված աշխատանքը։ Կոմիտասն առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձնում հոգեւոր գործերի ստեղծմանը։ Այս բնագավառում նրա գլուխգործոցը Պատարագն է՝ գրված արական երգչախմբի համար։ Կոմպոզիտորը կարևոր նշանակություն է տալիս նաև երաժշտագիտական գործունեությանը։ Փարիզում Միջազգային երաժշտական ընկերության համաժողովում նա կարդում է երկու զեկուցում՝ «Հայ ժողովրդական երաժշտություն» եւ «Հայ հոգեւոր երաժշտության մեջ հին եւ նոր նոտագրության մասին» թեմաներով, որոնք մեծ հետաքրքրություն են առաջացնում համաժողովի մասնակիցների շրջանում։ Կոմիտասին առաջարկվում է կարդալ նաև չնախատեսված զեկուցում՝ «Հայ երաժշտության ժամանակի, կշռի, շեշտավորության եւ տաղաչափության մասին» թեմայով։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին երիտթուրքերի կառավարությունը սկսեց իրագործել հայ ժողովրդի մի հատվածի դաժան և անմարդկային բնաջնջման իր հրեշավոր ծրագիրը։ 1915 թվականի ապրիլին մի շարք նշանավոր հայ գրողների, հրապարակախոսների, բժիշկների, իրավաբանների հետ մեկտեղ ձերբակալվեց նաև Կոմիտասը։ Խոշտանգումներով ուղեկցվող բանտարկությունից հետո նա աքսորվեց Անատոլիայի խորքերը, ականատես դարձավ հայ ժողովրդի անգութ բնաջնջմանը։ Ու թեև ազդեցիկ անձանց միջնորդությամբ Կոմիտասը վերադարձավ Պոլիս, բայց վերապրած սարսափներն անջնջելի հետք թողեցին նրա հոգեկան աշխարհի վրա։ Կոմիտասն առանձնացավ արտաքին աշխարհից, փակվեց միայն իր մռայլ ու ծանր խոհերի մեջ՝ ընկճված եւ մելամաղձոտ։ 1916 թվականին կոմպոզիտորի առողջական վիճակն է՛լ ավելի վատթարացավ, և նրան տեղափոխեցին հոգեբուժարան։ Սակայն ապաքինման ոչ մի հույս չկար։ Բժշկությունն անզոր էր փոխելու հիվանդության ընթացքը։ Հայ երաժշտության հանճարն իր վերջին ապաստանը գտավ Փարիզի Վիլ-Ժուիֆ արվարձանի հիվանդանոցում՝ անցկացնելով այնտեղ գրեթե քսան տարի։ 1935 թվականի հոկտեմբերի 22-ին ընդհատվեց մեծն Կոմիտասի կյանքը։ 1936 թվականի գարնանը նրա աճյունը տեղափոխվեց Հայաստան և հողին հանձնվեց Երևանում՝ մշակույթի գործիչների պանթեոնում։ Ոչ պակաս ողբերգական ճակատագիր ունեցավ նաև Կոմիտասի հսկայական ժառանգությունը։ Նրա ձեռագրերից շատերը ոչնչացան կամ ցրվեցին աշխարհով մեկ… «Հայ ժողովուրդը կոմիտասյան երգին մեջ գտավ, ճանաչեց իր հոգին, իր հոգեկան ինքնությունը։ Կոմիտաս վարդապետը սկիզբ է, որ վախճան չունի։ Նա պիտի ապրի հայ ժողովրդով, հայ ժողովուրդը պիտի ապրի նրանով, ինչպես այսօր, այնպես էլ հավիտյան»։
