Վասպուրականի տարազ
Վասպուրականի տարազն ընդգրկում է Շատախը, Վանա լճի շրջակայքը, Մանազկերտը, Սասունը: Իշխող գույնը կարմիրն է: Վերնազգեստն ու գլխարկներն այստեղ պահպանված էին ըստ հասակային դասերի: Կանանց տարազի մեջ իշխող ձևը երկար շրջազգեստներն էին` գոգնոցի զուգակցությամբ։ Յուրաքանչյուր զգեստ ներքևից վերև մեկը մյուսից 5-6 սմ բարձր էր. երևում էին կարմիր ոտաշորի ծայրերը, սրա վրա հագնվող շապիկի զարդարուն փեշերը, վերջինիս վրա հագնվող պճղնավոր զբուն և կոլոտիկ – բաճկոնը: Տոն օրերին կայանք հագնում էին 2-5 զբուն, որոնց տարբեր գույները պետք է երևային: Հագնելու մի այլ կերպն այն էր, որ վերջին շրջազգեստը ծածկում էր տակի զգեստները` բացառությամբ շապկի քղանցքի: Բոլոր շրջազգեստները կրծքաբաց էին. լանջը ծածկվում էր ասեղնագործված կրծքակալով: Կոլոտիկ – բաճկոնի վրա փաթաթվում էր 2 – 4 մ երկարությամբ կարմիր կտավից մեջկապը:
Կանանց և աղջիկների գլխի հարդարանքը տարբերվել է: Աղջիկները կրել են ֆեսանման գլխարկներ՝ բազմաթիվ զարդերով: Պարանոցը, կուրծքը և բազուկները զարդարվել են մի քանի շարք արծաթե վզնոցներով և ապարանջաններով: Երբ աղջիկը ամուսնանում էր, նրա գլուխը ծածկում էին տարբեր լաչակներով (չամբար), որոնք նույնպես ասեղնագործված էին լինում գունավոր թելերով ու ուլունքազարդ ծոպերով: Հաճախ այդ լաչակների վրա ասեղնագործված էին բավական ոճավորած ձևերով, կենաց ծառերով: Կանանց գլխի հարդարանքը հետևյալն է. երկու իրարից անջատ գլաններ և 3-5 գլխաշոր: Այս տարազում պահպանվել է քթի արծաթի զարդը (այն պիրսինգի հետ որևէ կապ չունի): Տղամարդկանց ներկայությամբ կանայք իրենց բերանը փակել են բերանակալով:
Աղջիկներն ունեցել են 15-20 ծամ հյուս, որոնք հասել են մինչև գոտկատեղ և ծածկել են մեջքը: Գոգնոցը կարճ է և տոնական՝ զարդարված բուսական նախշերով: Հարուստ կանանց գոտու ճարմանդի վրա եղել է Նար աստվածուհու (ջրերի աստվածուհի Ծովինար) խորհուրդը:
Այս տարազի անբաժանալի մասն էին կազմում մեծ ճաշակով ու վարպետությամբ պատրաստված զարդերը: Վասպուրականի ոսկերիչներն օգտագործում էին թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարեր` փիրուզ, մարջան, սուտակ, զմրուխտ, ինչպես նաև կարմիր և կապույտ ուլունքներ: Վարպետները տարազն ասեղնագործում էին վերից վար` գլխի հարդարանքից սկսած մինչև ոտնամանները:
Վերնազգեստի վրայից կապում էին գծավոր կտորից գոտի, որի ծայրերին ամրացված էին հատուկ գունավոր թելերից փնջեր: Գուլպաները գործում էին գունավոր թելերով և վրայից հագնում էին կոշիկների տիպի ոտնամաններ (կունդուրաներ):
Վասպուրականի դպրոցին է պատկանում Մոկսի տարազը: Կնոջ տարազը զուրկ է ասեղնագործությունից, սակայն շատ նկարչագեղ է ու ճոխ`շնորհիվ արծաթե զարդերի և իր նմանը չունեցող օրիգինալ գոգնոցների: Ճոխ արծաթե զարդերով հարդարում էին ինչպես գլխի մաս – թասակը, այնպես էլ վզնոցը: Արծաթը պատրաստում էին կապույտ, կարմիր ուլունքների դասավորությամբ: Գլխին դնում էին փայտից պատրաստված կոտ, որը երեսպատված էր կարմիր մետաքսե կտորով: Մանուսա գծավոր կտորից կարված երկարաթև բաճկոնակի վրայից հագնում էին նուրբ շալ, կտորից կարված կարմիր ջուպպա: Նույն կտորից էր կարված նաև փեշը, որը երկար էր և երևում էր վերնազգեստի տակից: Մեջքին կապում էին գծավոր բուրդ կտորից գոտի` երկարությունը 4մ: Նրա ծայրերից կախում էին փնջիկներ: Գոգնոցը բացառիկ էր իր տեսակի մեջ: Այն պատրաստվում էր բրդե թելերից և զարդարվում կոճակներով` օրոճիկներով (խխունջներ), կարմիր մարջաններով, աչքի կապույտ հուլունքներով և փնջերով: Տարազի անբաժանալի մասը կազմում է գոգնոցը:
Կանացի զարդերը տարազի անբաժանելի մասն էին կազմում: Մոկսում կանայք ապարանջանի փոխարեն կրում էին կապույտ ուլունքներ: Շատախը հայտնի էր իր շալագործությամբ, որը արտահանվում էր նաև Եվրոպա:
Վասպուրականի տարազի նկարներ՝
Օգտակար հղումներ՝
Տեսանյութ՝